temel linux komutları

[admin]

Kaynak: http://wiki.ubuntu-tr.net/index.php/U%C3%A7birim

Uçbirim Nedir?

Uçbirim belirli komutlarla Ubuntu üzerinde çeşitli işlemler yapmanıza yarayan bir komut satırıdır.
Uçbirim'de grafiksel arayüz bulunmamaktadır. İşlemler metin şeklinde listelenmektedir.
Konsol, kabuk, terminal gibi terimlerle de adlandırılmaktadır.

Uygulamalar > Donatılar > Uçbirim yolundan uygulamayı çalıştırabilirsiniz.
Uçbirim Tanımı
Temel Linux Komutları ve Kısayol Tuşları
Dosya Sıkıştırma ve Açma Komutları

gzip -9 dosya Belirtilen dosya yı en iyi şekilde sıkıştırır ve dosya.gz haline getirir.
bzip2 dosya Belirtilen dosya yı en iyi şekilde sıkıştırır ve dosya.bz2 haline getirir. Çoğunlukla gzip'den daha iyi sıkıştırır.
gunzip dosya.gz gzip ile sıkıştırılmış dosya.gz dosyasını dosya olarak açar.
bunzip2 dosya.bz2 bzip2 ile sıkıştırılmış dosya.bz2 dosyasını dosya olarak açar.
tar -xvf arsiv.tar İsmi arsiv.tar gibi belirtilen (sıkıştırılmamış) arşiv dosyasını bulunulan dizine açar.
tar -zxvf arsiv.tar.gz İsmi arsiv.tar.gz gibi belirtilen sıkıştırılmış arşiv dosyasını bulunulan dizine açar. Dosya uzantısı .tar.gz
olan dosyalardan başka .tgz olan dosyaları da açar.
tar -zxvf arsiv.tar.gz -C dizin Sıkıştırılmış arşiv dosyasını belirtilen dizine açar.
tar -jxvf arsiv.tar.bz2 -C dizin Bzip2 ile sıkıştırılmış arşiv dosyasını belirtilen dizin e açar. (Eski sürümlerde -Ixvf kullanılırdı.)
tar -zcvf arsiv.tar.gz dizin1 dizin2 ... dosya1 dosya2 ... Belirtilen dizin ve/veya dosya ları arsiv.tar dosyası haline getirir ve ardından gzip ile sıkıştırıp arsiv.tar.gz haline getirir.
unzip arsiv.zip -d dizin arsiv.zip zip arşivini belirtilen dizin e açar.
unarj e arsiv.arj arsiv.arj arj arşivini açar.
uudecode -o hedef kaynak uuencode ile kodlanmış (genelde eposta ekleri) dosyayı açar.


Bilgi Edinme Komutları

pwd Bulunduğunuz dizinin ismini verir.
hostname Makinanın konak ismini verir.
whoami - Sisteme giriş yaparken yazdığınız kullanıcı isminizi verir.
id [kullanıcı_ismi] - Kullanıcının kullanıcı kimliği, birincil grup kimliği ve üyesi olduğu grupları gösterir.
date - Sistem tarihi göstermek ya da değiştirmek için kullanılır.Tarihin yerele özgü gösterimle basılmasını isterseniz date +%c yazın. Örneğin "tr_TR" yereli için sadece date komutu Prş Eki 23 21:31:06 EEST 2003 basarken date +%c komutu Prş 23 Eki 2003 21:31:19 EEST basar.date 102321322003 komutu sistem tarihini Prş Eki 23 21:32:00EEST 2003 yapar.Donanım saatini değiştirmek için setclock komutunu kullanmanız gerekir.
time Belli bir komutun işlemini bitirmesinin ne kadar süre tuttuğunu gösterir. Örneğin, bir dizinin listelenme süresini time ls ile öğrenebilirsiniz.
who - O an sistemde bulunan kullanıcıların kullanıcı isimlerini, hangi uçbirimlerde çalıştıklarını ve sisteme giriş tarih ve saatlerini gösterir.
finger [kullanıcı_ismi] - Belli bir kullanıcı hakkındaki bilgi verir.
last Sisteme en son giriş yapmış kullanıcıların bugünden geriye doğru listesi.
history | more Kabuğa son girdiğiniz komutların listesi. | more sayesinde sayfa sayfa okuyabilirsiniz.
uptime - Makinanın ne kadar süredir açık olduğu bilgisini verir.
ps Kullanıcının kullandığı uçbirimde çalıştırmakta olduğu komutların ve süreçlerin listesi.
ps -ax | more Sistemin açılışından beri çalışmakta olan bütün süreçlerin listesi.
top - Temel sistem durumu, çalışmakta olan süreçler ne kadar bellek/işlemci kullandıkları vs.
uname -a Sistem hakkında çekirdek sürümünü, işlemci türü gibi bilgiler.
free Bellek kullanımını gösterir.
df -h Bağlı sabit disk bölümlerinin doluluk oranlarını gösterir.
du -sk [dizin] Belirtilen dizin in (belirtilmezse bulunduğunuz dizinin) içeriğinin diskte kapladığı alanın kB cinsinden boyutunu verir.
cat /proc/interrupts Çekirdek tarafından tanımlanmış sistem kesmelerinin listesi.
cat /proc/version Linux çekirdeğinin sürüm bilgileri.
cat /proc/filesystems Çekirdekte tanımlı kullanılabilecek dosya sistemlerinin listesi.
cat /etc/printcap Yazıcıların düzeni.
lsmod Yüklü çekirdek modüllerinin listesi.
set, declare, export Üçü de kabukta tanımlı ortam değişkenlerinin listesini verir. Tümünü (miras alınanlar dahil) sadece declare verir.
echo $PATH - PATH ortam değişkeninin değerini gösterir. PATH, kullanıcı tarafından çalıştırılabilecek yazılımların aranacakları yerleri kabuğa bildirmek için kullanılır.
dmesg | more - Sistem açılışından itibaren çekirdek tarafından üretilen iletiler. Bu iletiler /proc/kmsg dosyasında bulunur ve dmesg komutu sadece tampondaki son iletileri gösterir.
Genel Amaçlı Komutlar

help Kabuk komutlarının listesini gösterir. Bu komutların herbiri için help komut_ismi komutu ile yardım alabilirsiniz.
'komut_ismi --help Söz konusu komut ile ilgili yardım iletisi basar (varsa).
man başlık Sistemdeki kılavuz (man) dosyaları. Bir komut hakkında olabildiği gibi bir dosya ya da bir işlev hakkında da olabilir.
apropos başlık söz konusu başlıkla ilgisi olan komutların listesi.
ls O an bulunulan dizinin içeriğini listeler.
ls -al | more O an bulunulan dizindeki bütün dosyaları gösterir (. ile başlayan gizli dosyaları da) Komut burada more komutuna yönlendirilmiştir, bu sayede çıktının bir ekrandanfazla olması durumunda bir ekranlık çıktıdan sonra devamını göstermek için bir tuşa basmanız gerekir.
cd dizin dizin dizinine geçilir; dizin verilmezse ev dizinine geçilir.
cp kaynak hedef Bir yerdeki dosya ya da dizinleri başka bir yere kopyalamak içindir. Unix'lerde genelde bu tür komutlarda her zaman kaynak önce hedef sonra yazılır.
mcopy kaynak hedef DOS'tan Unix'e ya da tersine (disketi bağlamanız şart değil) bir dosyayı başka bir yere kopyalar.Aynı mantıkta çalışan mdir,mcd,mren,mmove,mdel,mmd,mrd,mformat gibi komutlar da vardır.
ln hedef [isim] Sözkonusu hedef e sabit bağ oluşturur. Sözkonusu dosyalar iki yerde de var gibi gözükür, herhangibir değişiklik diğerini de etkiler,biri silindiğinde diğeri kalır. Sabit bağların kısıtlamaları, bağ dosyası ile asıl dosyanın aynı dosya sistemi içinde olması gerekliliği ve
dizinlerle özel dosyalara sabit bağ verilememesidir.
ln -s hedef [isim] hedef 'e bir sembolik bağ dosyası (isim verilmezse hedef ile aynı isimde) oluşturur.
Sembolik bağda hedef 'in nerede bulunacağının bilgisi vardır. Sembolik bağlar dizinler için de kullanılabilir. Tek sorunu hedef silindiğinde bağ bozulmuş olur.
rm dosya ... Verilen dosya ları siler. Sileceğiniz dosyanın sahibi olmanız gerekir.
mkdir]] dizin dizin dizinini oluşturur.
rmdir]] dizin ... Belirtilen dizin 'ler boşsa silinir.
rm -r dosya ... Dosya ve dizinleri ve dizinlerin içindeki dizinleri ardarda siler. Root olarak kullanırken dikkat edin, çünkü herşeyi silebilirsiniz!.
cat dosya | more Bir dosyayı sayfa sayfa görüntülemek için kullanılır.
less dosya Önceki komuta eşdeğerdir, biraz daha fazla özellikleri vardır
vim]] dosya Bir metin dosyasını düzenlemek için kullanılır. Aynı türden nano, joe, mcedit gibi metin
düzenleyicileri de kullanabilirsiniz, ancak vim ile UTF-8 kodlu metinleri de düzenleyebilirsiniz. Diğerleri bunu yapamaz.
find]] / -name "dosya" dosya adlı dosyayı en üst dizinden itibaren aramaya başlar. Dosya ismi,ve  gibi arama karakterleri de içerebilir.Örneğin benim sistemimde "fazlames" dizgesi ile fazlamesai.net.txt ve fazlamesai.org.txt dosyaları bulunuyor.
locate]] dosyaismi find gibidir, fakat düzenli olarak oluşturulan bir veritabanına bağlıdır,
sistemdeki son değişikliklerden haberi olmayabilir.
touch dosya dosya isimli dosyanın tarih bilgilerini deşiştirir. Eğer bu dosya yoksa sıfır bayt uzunluğunda oluşturur.
xinit Pencere yöneticisi olmayan bir X oturumu açar.
startx Pencere yöneticili bir X oturumu açar. DOS'daki win komutu gibidir.
startx --:1 1 numaralı ekranda X oturumu açar, ilk ekran 0 dır ve komut için öntanımlıdır. Ekranlar arasında ile geçiş yapabilirsiniz.
xterm Basit bir X uçbirimi açar. Daha hafif sürümleri (rxvt, aterm, eterm gibi) bulunur ve tercih edilir.
shutdown -h now Sistemi durdurur. ATX sistemlerde ayrıca makinayı kapatır.
halt shutdown -h now ile aynıdır. Sistemi durdurur.
reboot shutdown -r now ile aynıdır. Sistemi yeniden başlatır.

Paket Kurulumu:
Uçbirim (Terminal)'den program kurmak aşağıdaki komutu terminalde giriyoruz:
Uçbirim
sudo apt-get install [paketadı]


Kurulu olan bir paketi kaldırmak:
Kurduğumuz bir paketi kaldırmak için aşağıdaki komutu terminalde giriyoruz:
Uçbirim
sudo apt-get remove [paketadı]


Paket arşivini güncellemek:
Paket listemizi güncellemek için aşağıdaki komut işimizi görecektir:
Uçbirim
sudo apt-get update


Kurulu programları güncellemek:
Tüm kurulu paketlerimizi güncellemek istiyorsak şu komutu kullanalım:
Uçbirim
sudo apt-get upgrade

Tüm sistemi yükseltmek:
Eğer tüm sistemimizi güncellemek istiyorsak şu komutu kullanalım:
Uçbirim
sudo aptitude update [paketadı]

Aynı şekilde, silmek için
Uçbirim
sudo aptitude remove [paketadı]

kullanmak da mümkün.

Daha önemlisi, "ben sadece yazı aksın istemiyorum, biraz da renk olsun bu işte" derseniz apt-get yerine aptitude yazarak da aynı işlemleri yapabilirsiniz.


A'dan Z'ye

A

a2ps: ASCII dosyalarini Postscript formatina cevir
acroread: AcrobatReader pdf-dosyalarini görebilmek icin gerekli olan program
alias: Komuta baska bir isim ver
apropos: Belli bir kelimeyi man sayfalarinda ara
ar: Arsiv olusturmak olusturulmus bir arsivi calismak ya da acmak icin
arch: Processor'un yapisi hakkinda bilgi ver
arp: Host ve IP numarasini göster. (arp = adress resolution protocol)
at ( komutu ya da komutlari daha sonraki bir zamanda çalıştırır)

B

Basename Komutu Kullanımı|basename: Bir dosyanin gercek ismini ver (Üst dizinleri göstermeden)
bash: Bourne Again Shell -> Linux'un standart shell'i
batch: Komutu ya da komutlari daha sonra ki bir zamanda calistir(bknz. at)
bg: Bir programi Ön planda calistir
break: Bir blogu belli bir kosuldan terk et (bknz. continue)
bunzip2: (bknz. bzip2)
bzip2: Bir arsivleme programi

C

cal: Aktuel takvimi göster
calender:Bir randevu hatirlatma programi
case: Coklu seceneklere ayirma komutu
cat: Dosyayi monitöre ver
cc: C derleyicisi (C-compiler)
cd: Dizin degistir
cdrecord:CD kopyalama tool'u
chfn: finger bilgilerinde degisiklik yap
chgrp: Grup degistir
chmod: Bir dosyanin haklarini degistir
chown: Bir dosyanin sahiplerini degistir
chroot: Bir komutu Özel bir root dizininde calistir
chsh: Standart shell i degistir
clear: Monitörü temizle
continue: Bir bloku belli bir kosuldan sonra terk etme ve kaldigin yerden devam et.
cmp: İki dosyayi karsilastir (bknz. comm diff)
comm: Iki dosyayi satir satir karsilastir (bknz. cmp diff)
cp: Dosyayi kopyala
csh: C-Shell -> Yapisi biraz C diline benzeyen bir shell programi
csplit: Bir dosyayi parcalara ayir
cut: Bir dosyadan belli sütunlari kes

D

date: Aktuel zamani göster
deluser: Kullanici sil
delgroup: Grup sil
df: Bellekte ne kadar bos yer oldugunu göster
diff: Iki dosya arasindaki farklari göster (bknz. cmp comm)
do: Belli bir kosuldan sonra bir komutu ya da komut blogunu calistir
done: do blogunun bitimi (bknz. do)
du: Bir dosyanin ya da dizinin bellekte ne kadar yer kapladigini göster

E

echo: Harf dizisini monitöre yaz
ed: Bir editör programi
egrep: Bir dosyanin icinde belli bir harf dizisini ara(bknz. fgrep. grep)
eject: Medium'u disari ver mesela CDROM
emacs: Bir editör programi
elif: if kosulunun saglanmadigi zaman devreye sokulan baska bir if kosulu
else: if kosullarinin saglanmadigi zaman devreye sokulan baska komutu
env: Bütün sistem degiskenlerini göster
esac: case seceneklerinin bitimi (bknz. case)
exec: Komutu calistir
exit: Shell'den cikma komutu
export: Sistem degiskeninin tanimlanmasi
expr: Matematik ifadesini hesapla

F

false: Boolean tipinde "yanlis" degeri
fdformat: Disket formatla
fdisk: Bellegi bölme programi
fg: Programi ön plana al
fgrep: (bknz. egrep grep)
fi: if kosulunun sonu (bknz. if)
file: dosya hakkinda bilgi ver
find: Belli bir dosyayi dizinlerde ara
finger: Sisteme kayitli olan kullanciliari göster ya da kullanici hakkinda bilgi ver
for: Belli komutlari belli bir kosula kadar döngü seklinde calistir
ftp: Dosya transfer programi (ftp = file transfer protocol)
fvwm: Linux icin yapilmis bir masaüstü programi (bknz. fvwm2 gnome kde ...)
fvwm2: (bknz. fvwm)

G

g++: C++ derleyicisi (C++ compiler)
gcc: GNU C derleyicisi
GNOME|gnome: (bknz. fvwm)
Grep Komutu Kullanımı|grep: (bknz. egrep, fgrep)
groupad: Yeni bir grup olustur
groupdel: Grup sil
groupmod: Grup üzerinde degisiklikler yap
groups: Kullanicinin bagli oldugu gruplari göster
grub: Bir cesit Linux Bootloader (bknz. lilo)
gunzip: (bknz. gzip)
gvim: vi editörünün GUI (graphical user interface: grafiksel kullanıcı arayüzü) versiyonu
gzip: Bir arsivleme programi

H

halt: Sistemi durdur
head: Bir dosyanin ilk satirlarini göster (standart 10 satir) (bknz. tail)
help: Shell komutlarini göster
history: Kullanicini o zamana kadar kullandigi komutlari göster
host: Bir bilgisayarin adini sor
hostid: sistemin host kimligini göster
hostname: sistemin host adini göster
httpd: Apache server'i baslat
httpd2: Apache 2 server'i baslat

İ

id: Kullanicini kullanici kodunu bagli oldugu gruplarin kodunu göster
if: eger" kontrolu
ifconfig: Ağ kartını ayarla
init 0: Sistemi kapat ( bknz. halt shutdown poweroff)
init 1: Sistemi tek kullanicili modus'a gecir (bknz. init S init s)
init 2: Sistemi lokal cok kullanicili modus'a gecir
init 3: Sistemi tam aga bagli sekilde ve cok kullanicili modus'a gecir
init 5: Sistemi tam aga bagli sekilde cok kullancili ve GUI'li modus'a gecir
init 6: Sistemi yeniden baslat
init S:(bknz. init 1)
init s:(bknz. init 1)

J

jar: Java arsiv
java: Java Virtual Machine (JVM)
javac: Java Compiler
javadoc: Java dokumanlari olustur
jdb: Java Debugger
jikes: IBM tarafindan sunulan ve javac'tan daha hizli olan bir Java Compiler
joe: Bir editör programi

K

k3b: KDE'de GUI'li bir CD kopyalama programi
kaffeine: KDE CD VCD DVD vs. oynatma programi
kate: Bir KDE editör programi
kbear: Bir KDE FTP programi
kcalc: Bir KDE hesap makinesi programi
KDE|kde: KDE masaüstü
kernelversion: Hangi kernel versiyonu kullanildigini göster
kmail: KDE Mail programi
konqueror: KDE internet tarayıcı
konsole: Yeni bir konsol ac
kopete: Bir KDE multiple messenger programi
kill: İşlemi bitir
killall: Bütün işlemleri bitir
kwrite: Bir KDE editörü

L

last: Sisteme son kayit olan kisileri göster
less: Herhangi bir ciktiyi monitörde sayfa sayfa göster
lilo: Bir Linux Bootloader (bknz. grub)
ln: Dosyalar ya da dizinler arasinda link olustur
logname: Oturum adını göster
logout: Sistemden ayril (eger oturum kabuğuyla girildiyse)
lpr: Dosyayi basilmasi icin yaziciya gönder
lprm: Yaziciya gönderilen dokümanlari sil
ls: Dizinde bulunan dosyalari listele
lsb_release]] Dağıtıtıma özgü bilgileri ekrana basar
lsmod: Yüklenmis modullari listele

M

mail: Kullancillar arasinda mail yazmayi mümkün kilan mail programi
make: C programini belli bir kurala göre derleyen komut
man: Manual sayfalar dokümanlari
mcedit: Bir editör programi
mkdir: Yeni bir dizin olustur
modprobe: Kernel'a bir module eklemek ya da ondan silmek icin
Mozilla Firefox|mozilla: Netscape'in open source versiyonu ve gercekten harika bir web tarayıcı
more: (bknz. less)
mount: Bir aleti bağla
mv: Dosyayi kaydir ya da ismini degistir'
mysql: MySQL veritabani programi

N

nedit: Bir editör programi
newgrp: Yeni bir gruba gir
netstat: Ag baglantilarini görüntüle
netscape: Bir web tarayıcı
nl: Bir dosyayi satirlari numaralandirarak göster
nslookup: DNS (domain name system) sorgusu

O

opera: Hizli bir web tarayıcı

P

passwd: Sifre degistir
perl: PERL interpreter
PHP|php: PHP interpreter
pine: Bir mail programi
ping: Baska bir bilgisayara ulasabilme sorgusu
poweroff: Sistemi kapat (bknz. init 0)
ps: Calisan işlemleri göster
pwd: Icinden bulunulan dizini göster

Q

quanta: Güzel bir HTML editörü

R

read: Shell'de monitörde girilen girdiyi oku
reboot: Sistemi yeniden baslat (bknz. init 6)
reset: Shell ayarlarini eski ayarlara getir
return: Bir fonksiyonun hesapladigi degeri geri vermesi icin gereken komut
rlogin: Uzaktaki bir bilgisayara baglan (bknz. telnet)
rm Komutu Kullanımı|rm: Dosyayi sil
rmdir: Dizini sil (dizinin bos olmasi sarti ile)
rpm: Redhat Packet Manager (ama genelde bütün Linux distrolari tarafindan desteklenir)

S

select: Secenek secimi
set: Deger ver
sh: Bourne kabuğu
shift: Kaydir
shutdown: Sistemi kapat (bknz. init 0)
sleep: Belli bir süre ara ver
sort: Siralayarak göster
split: Bir dosyayi parcalara ayir
startx: X-Server baslat
su: Baska bir kullanici adiyla gir ( option verilmezse root sifresi vermek gerekir)
sudo: Bir komutu root (yetkili kullanıcı) gibi calistir (tabii "sudoers" dosyasi buna izin veriyorsa normal bir kullanicinin sudoers'i okumaya hakki yoktur).

T

tail: Bir dosyanin son satirlarini göster (standart 10 satir).
talk: Sisteme kayitli olan baska bir kullanici ile sohbet et
tar: Arsiv programi
tcsh: Ilerletilmis bir C-shell
telnet: Uzak bir bilgisayara baglan
then: if kosulu saglaniyorsa bundan sonraki komutlari calistir
time: Bir komutun ne kadar süre harcadigini göster
test: Bir kosulu test et
top: İşlemleri görüntüle
touch: Dosyanin degistirilme zamanini degistir
traceroute: Router takibi
true: Boolean tipindeki "doğru" degeri

U

umask: Bir dosya icin standart haklar belirle
uniq: Siralanmis bir dosya icinde birden fazal ayni satirlari ele
umount: Baglanmis bir aleti sistemden geri cöz (komutun ismi "unmount" degil)
unalias: alias'la degistirilmis komut aliaslarini geri cevir
unrar: Bir Arsivleme programi
until: Bir komutlar blogunu belli bir kosula kadar uygula
unzip: Arsiv programi
useradd: Sisteme yeni bir kullanici ekle
userdel: Sistemden bir kullanici sil
users: Su anda sisteme kayitli olan kullanicilari göster

V

Vi Editörü|vi: Bir metin editörü
vim: Bir editör programi
visudo: sudoers dosyasi üzerinde calis

W

w: Hangi kullanicinin o anda hangi komutu calistirdigini ya da hangi programi kullandigini göster
wait: Belli bir işlemi bekle
wall: Bütün kullanicilara mesaj yolla
wc: Harf kelime ve satir sayma komutu
wget: Belli bir sayfa icerigini agdan yerel PC ye indir
whatis: Bir komutun ne ise yaradigini göster
whereis: Ara
which: Ara
while: Komutlari belli bir kosula kadar döngü halinde calistir
who: Sisteme kayitli olan kullanicilari göster (bknz. finger w)
whoami: Kullanicinin kendisi hakkinda bilgi
windowmaker: Bir destkop
wine: Windows Emulator programi
wish: Pencere kabuğu
write: Bir kullaniciya mesaj gönder

X

xanim: Bir media player
XMMS: *** player
xterm: X Terminal

Y

yast (sadece SuSE): Sistem ayarlari yapmak icin GUI'siz bir tool (yet another setup tool)
yast2 (sadece SuSE): Sistem ayarlari yapmak icin GUI'li bir tool
you (sadece SuSE): YaST online update

Z

zip: Arsivleme programi

[ertac97]

teşekkürler :D işme yarayabilir belki ilerde

[DarkendlesS]

Teşekkürler =)

[Sho[C]k]

teşekkürler bence bu bölüm içerisinde çok yararlı bir konu :) Konuyu Sabitliyorum

[NameLessWarrior]

Teşekkürler :)

[kaRanLık-61]

Elinize Sağlık Adminim.SSH Komutlarıda Diyebiliriz.

[#Burakk ™]

Elinize Sağlıkkk :)

[Burak Acil]

Linux tabanlı uydular icin imaj hazırlarken işime yarayacaktır teşekkür ederim :)

[yakdoreee]

Teşekkürler.