16-02-2015 Saat: 20:51
Seçim nedir?
Kendilerine memuriyet, temsil yetkisi veya bir vekalet verilecek, kanuni şartlara uygun kişilerin, bir kısım veya bütün vatandaşlar tarafından tercih ve tespit edilmesi işlemi; intihab. Toplu bir iradenin birden fazla aday arasında tercihte bulunması. Tayin etme, atama işleminin zıddı. Milletvekili, herhangi bir meclis veya encümen üyelerinin, dernek yöneticileri vs.’nin seçimi. Demokratik ülkelerde çeşitli seçim sistemleri, değişik usullerle uygulanmaktadırseçim
Seçim yasakları: Seçim sırasında, kanunen yapılması yasaklanan fiil ve işlemler.
Seçim suçları: Seçimlerin kanunlara uygun bir şekilde yapılmasını engelleyici suçlar. Hileli faaliyetler, cebir ve şiddet kullanılması, tehdit, kurulların yasaklarına aykırı hareket, görevlilerin görevi kötüye kullanmaları vs.
Seçmen: Seçime, oy vermek suretiyle iştirak eden veya seçme hakkına sahip olan kimse. Seçmen olabilmek için, yaş sınırının altında olmamak ve kanunen yasaklı bulunmamak lazımdır.
Seçim ehliyeti: Seçmek ve seçilmek ehliyeti, hakkı olup, seçimin cinsine göre kanun ve nizamnamelerle hususi hükümlere bağlanmıştır.
Ön seçim: Siyasi partilerin gerek meclis adayları, gerekse mahalli idare adaylarını tespit ettikleri seçim.
Ara seçim: Boşalan milletvekilliği, belediye başkanlığı ve muhtarlık vs. için, normal dönemler arasında yapılan seçim.
Kısmi seçim: Cumhuriyet senatosu veya meclisin münavebeyle, nöbetleşerek yenilenen bir bölümü için yapılan seçim.
Mahalli seçim: Mahalli idare yöneticisi; belediye başkanı, belediye meclisi, il genel meclisi üyeleri, muhtar ve ihtiyar heyeti üyeleri için yapılan seçimdir.
Genel seçim: Bir ülke parlamentosunun yenilenmesi, dolayısıyla gerektiğinde iktidarın değişmesini sağlıyan seçimdir.
Seçim devresi: Seçim dönemi. Herhangi bir görev veya hizmet için seçilen kimselerin veya bu kimselerin meydana getirdiği meclis veya heyetlerin, vazifelerinin devam edeceği belli müddet. Türkiye’de millet meclisi ve belediye seçimleri 5 (beş) yılda bir yapılır.
Seçim giderleri: Seçimlerle ilgili işler için gereken araç, gereç ve personel giderlerinin tamamı. Seçim dairesi (çevresi): Milletvekili, belediye ve il genel meclisi üyelerinin seçildikleri bölge, çevre. Türkiye’de her il bir seçim çevresidir.
Seçim bölgesi: Seçim bakımından her muhtarlığa bağlı bulunan bölge. Mahalle ve köyler birer seçim bölgesidir.
Seçim kurulları: Seçim işlerini yürüten kurullardır. Merkezde Yüksek Seçim Kurulu, her ilde İl Seçim Kurulu, her ilçede ilçe Seçim Kurulu, her sandık bölgesinde ise bir Sandık Seçim Kurulu bulunur. Seçim sandığı: Seçimlerde kullanılan oyların atılmış olduğu ağzı kapalı-mühürlü sandık.
Seçimin yenilenmesi: Kanun ve yasaklara aykırı olarak, kurallar çiğnenerek yapılan bir seçimin, sakatlık yüzünden iptaliyle yeniden yapılması.
Seçim mazbatası: Seçim sonucunda, seçilen kimselere, seçilmekle kazandıkları sıfatın geçerli olduğunu gösteren ve bir sureti kendilerine verilen belge.
Seçim tutanağı: Seçim sonuçlarının resmen tespit edilerek, imzalandığı tutanak.
Seçimin kullanma alanları çok çeşitlidir. Parlamento üyeleri seçimi, il genel meclisi üyeleri, belediye başkan ve meclis üyeleri, mahalli ve köy muhtar - idare heyetlerinin seçimi, siyasi partiler, dernekler, meslek kuruluşları, sendikalar, bazı yargı organları vs. seçimleri. Bu seçimlerin bazısı anayasada vardır. Üniversite yönetimi ve meslek odaları seçimi, kendi üyeleri arasında yapılır. Yargı organlarının seçim usulleri daha değişiktir.
Seçilenlerin bazısı kamu görevlisi veya memur statüsündedir. Bazıları ise (şirket, dernek idarecileri) özel hukuka tabidir.
Tek dereceli veya çok dereceli seçim: Tek dereceli seçimde, seçmen doğrudan doğruya yöneticilik için aday olanlara oyunu kullanır. Çok dereceli seçimde ise, seçmen, yöneticileri tayin veya seçecek olan temsilci seçmeni seçer. Tek dereceli seçim demokrasiye en uygun seçimdir. Vasıtalı, yani çok dereceli seçim, kamuoyunu dengelemek ve daha seçkin kimselerin seçilmesi gibi faydalar sağlarsa da; mahalli ve siyasi imtiyazlı bir zümrenin seçilmesine imkan verir. Bu yüzden demokrasiye pek uygun değildir.
Seçim sistemleri: 1) Çoğunluk sistemi, 2) Nisbi temsil sistemi, 3) Baraj sistemi.
1. Çoğunluk sistemi: Demokratik parlamenter rejimlere en uygun seçim sistemidir. Kuvvetli iktidarların doğması ve bir partinin tek başına iktidara gelmesine yol açar. Umumiyetle iki partili sistemleri doğurur. Kolay ve basit bir sistemdir. Oyların çoğunluğunu alan aday kazanmış olur. Liste varsa, liste kazanmış olur: a) Nisbi çoğunluk, b) Mutlak çoğunluk, c) Barajlı çoğunluk olmak üzere üç çoğunluk sistemi vardır.
a) Nisbi çoğunluk: En çok sayıda oy alan liste veya aday kazanmış ilan edilir. Mesela, A,B,C partilerinin listeleri 25.000, 22.000 ve 15.000 oy alsın. En çok oy alan liste veya aday kazanmış olur. İngiltere’de uygulanır. Partilerin çokluğu halinde en çok oy alamamış olan parti, mecliste çoğunluğu alabilir. Türkiye’de 1950-60 arası uygulanan nisbi çoğunluk sistemiyle toplam oyları muhalefet partileri oylarından az olan bir parti, büyük bir çoğunlukla iktidar olmuştu. (1957 seçimlerinde oyların % 48’ini alan D.P. 424; oyların % 52’sini alan muhalefet partileri ise toplam 186 milletvekili çıkarmışlardır.) b) Mutlak çoğunluk: Bu sistemde, kullanılan oyların yarıdan fazlasını alan aday veya aday listesi seçimi kazanmış olur. Mesela, kullanılan oyların toplamı: 42.000 olsun. Kazanabilmek için 21.001 oy almak gerekir. Mutlak çoğunluğu almak çok zordur. Bazı ülkelerde birinci seçimde uygulanır. Kazanan olmazsa ikinci seçim yapılır.
c) Belli yüzde çoğunluğu sistemi: Buna n çoğunluk da denir. Kazanabilmek için aday veya aday listesinin; kullanılan oyların belli bir yüzdesinin çoğunluğunu alması gerekir. Mesela, oyların % 40’ının, % 50’sinin, % 80’inin alınması halinde kazanılmış olacağı gibi.
2. Nisbi temsil sistemi: Seçmenlerin düşüncelerine daha uygun temsil edilmelerini sağlar. Değişik fikir ve siyasi görüşler parlamentoya girer. Azınlıkların veya bazı düşünce taraftarlarının, meclislerde temsili ancak bu sistemle mümkün olur. Bu sistemle ülkedeki parti sayıları çoğalır. Ancak çoğunluk sağlamak zor olduğundan; kuvvetli ve tek partiye dayanan hükümetler kurulması da güçleşir. Seçilenler genellikle tabandan ve seçmenden uzaklaşır. Hükümet buhranlarına ve istikrarsız iktidarlara çok rastlanır. Devlet idaresi ve bürokrasi, koalisyon hükümetleri ve iktidarların parçalanmasından çok zarar görür. Türkiye bilhassa 1973-1980 devrinde bu sıkıntıları yaşamıştır.
Seçim birimi: O ülkede veya bölgede ortalama kaç geçerli oya bir milletvekili düştüğünü gösteren rakamdır. Mesela, seçim birimi: 30.000 oy olsun. O ildeki 3 partidan a partisi: 150.000, B partisi: 90.000, C partisi: 30.000 ve D partisi: 20.000 oy alsın. Bu durumda (A= 5), (B= 3) ve (C= 1) milletvekili çıkaracak (D) partisi ise milletvekili çıkaramayacaktır. Buna "Barajlı D’hont" nisbi temsil sistemi denir. Türkiye’de 1961’den sonra en çok uygulanan sistem budur. Ancak 1965’te "Milli bakiye sistemi" adı verilen ve alınan oy sayısının, parlamentoda tam orantılı şekilde temsilini sağlayan, bir seçim sistemi tatbik edilmiştir. Buna göre milli çerçeveli, ülke çapında yapılan bir genel seçimde; her parti tek bir milli aday listesi sunar. Sandalyeler de, milli seçim birimine göre dağıtılır. Boş sandalyeler ise, en fazla oy artığı bulunan listelere ilave edilir.
Kaynak:
Kendilerine memuriyet, temsil yetkisi veya bir vekalet verilecek, kanuni şartlara uygun kişilerin, bir kısım veya bütün vatandaşlar tarafından tercih ve tespit edilmesi işlemi; intihab. Toplu bir iradenin birden fazla aday arasında tercihte bulunması. Tayin etme, atama işleminin zıddı. Milletvekili, herhangi bir meclis veya encümen üyelerinin, dernek yöneticileri vs.’nin seçimi. Demokratik ülkelerde çeşitli seçim sistemleri, değişik usullerle uygulanmaktadırseçim
Seçim yasakları: Seçim sırasında, kanunen yapılması yasaklanan fiil ve işlemler.
Seçim suçları: Seçimlerin kanunlara uygun bir şekilde yapılmasını engelleyici suçlar. Hileli faaliyetler, cebir ve şiddet kullanılması, tehdit, kurulların yasaklarına aykırı hareket, görevlilerin görevi kötüye kullanmaları vs.
Seçmen: Seçime, oy vermek suretiyle iştirak eden veya seçme hakkına sahip olan kimse. Seçmen olabilmek için, yaş sınırının altında olmamak ve kanunen yasaklı bulunmamak lazımdır.
Seçim ehliyeti: Seçmek ve seçilmek ehliyeti, hakkı olup, seçimin cinsine göre kanun ve nizamnamelerle hususi hükümlere bağlanmıştır.
Ön seçim: Siyasi partilerin gerek meclis adayları, gerekse mahalli idare adaylarını tespit ettikleri seçim.
Ara seçim: Boşalan milletvekilliği, belediye başkanlığı ve muhtarlık vs. için, normal dönemler arasında yapılan seçim.
Kısmi seçim: Cumhuriyet senatosu veya meclisin münavebeyle, nöbetleşerek yenilenen bir bölümü için yapılan seçim.
Mahalli seçim: Mahalli idare yöneticisi; belediye başkanı, belediye meclisi, il genel meclisi üyeleri, muhtar ve ihtiyar heyeti üyeleri için yapılan seçimdir.
Genel seçim: Bir ülke parlamentosunun yenilenmesi, dolayısıyla gerektiğinde iktidarın değişmesini sağlıyan seçimdir.
Seçim devresi: Seçim dönemi. Herhangi bir görev veya hizmet için seçilen kimselerin veya bu kimselerin meydana getirdiği meclis veya heyetlerin, vazifelerinin devam edeceği belli müddet. Türkiye’de millet meclisi ve belediye seçimleri 5 (beş) yılda bir yapılır.
Seçim giderleri: Seçimlerle ilgili işler için gereken araç, gereç ve personel giderlerinin tamamı. Seçim dairesi (çevresi): Milletvekili, belediye ve il genel meclisi üyelerinin seçildikleri bölge, çevre. Türkiye’de her il bir seçim çevresidir.
Seçim bölgesi: Seçim bakımından her muhtarlığa bağlı bulunan bölge. Mahalle ve köyler birer seçim bölgesidir.
Seçim kurulları: Seçim işlerini yürüten kurullardır. Merkezde Yüksek Seçim Kurulu, her ilde İl Seçim Kurulu, her ilçede ilçe Seçim Kurulu, her sandık bölgesinde ise bir Sandık Seçim Kurulu bulunur. Seçim sandığı: Seçimlerde kullanılan oyların atılmış olduğu ağzı kapalı-mühürlü sandık.
Seçimin yenilenmesi: Kanun ve yasaklara aykırı olarak, kurallar çiğnenerek yapılan bir seçimin, sakatlık yüzünden iptaliyle yeniden yapılması.
Seçim mazbatası: Seçim sonucunda, seçilen kimselere, seçilmekle kazandıkları sıfatın geçerli olduğunu gösteren ve bir sureti kendilerine verilen belge.
Seçim tutanağı: Seçim sonuçlarının resmen tespit edilerek, imzalandığı tutanak.
Seçimin kullanma alanları çok çeşitlidir. Parlamento üyeleri seçimi, il genel meclisi üyeleri, belediye başkan ve meclis üyeleri, mahalli ve köy muhtar - idare heyetlerinin seçimi, siyasi partiler, dernekler, meslek kuruluşları, sendikalar, bazı yargı organları vs. seçimleri. Bu seçimlerin bazısı anayasada vardır. Üniversite yönetimi ve meslek odaları seçimi, kendi üyeleri arasında yapılır. Yargı organlarının seçim usulleri daha değişiktir.
Seçilenlerin bazısı kamu görevlisi veya memur statüsündedir. Bazıları ise (şirket, dernek idarecileri) özel hukuka tabidir.
Tek dereceli veya çok dereceli seçim: Tek dereceli seçimde, seçmen doğrudan doğruya yöneticilik için aday olanlara oyunu kullanır. Çok dereceli seçimde ise, seçmen, yöneticileri tayin veya seçecek olan temsilci seçmeni seçer. Tek dereceli seçim demokrasiye en uygun seçimdir. Vasıtalı, yani çok dereceli seçim, kamuoyunu dengelemek ve daha seçkin kimselerin seçilmesi gibi faydalar sağlarsa da; mahalli ve siyasi imtiyazlı bir zümrenin seçilmesine imkan verir. Bu yüzden demokrasiye pek uygun değildir.
Seçim sistemleri: 1) Çoğunluk sistemi, 2) Nisbi temsil sistemi, 3) Baraj sistemi.
1. Çoğunluk sistemi: Demokratik parlamenter rejimlere en uygun seçim sistemidir. Kuvvetli iktidarların doğması ve bir partinin tek başına iktidara gelmesine yol açar. Umumiyetle iki partili sistemleri doğurur. Kolay ve basit bir sistemdir. Oyların çoğunluğunu alan aday kazanmış olur. Liste varsa, liste kazanmış olur: a) Nisbi çoğunluk, b) Mutlak çoğunluk, c) Barajlı çoğunluk olmak üzere üç çoğunluk sistemi vardır.
a) Nisbi çoğunluk: En çok sayıda oy alan liste veya aday kazanmış ilan edilir. Mesela, A,B,C partilerinin listeleri 25.000, 22.000 ve 15.000 oy alsın. En çok oy alan liste veya aday kazanmış olur. İngiltere’de uygulanır. Partilerin çokluğu halinde en çok oy alamamış olan parti, mecliste çoğunluğu alabilir. Türkiye’de 1950-60 arası uygulanan nisbi çoğunluk sistemiyle toplam oyları muhalefet partileri oylarından az olan bir parti, büyük bir çoğunlukla iktidar olmuştu. (1957 seçimlerinde oyların % 48’ini alan D.P. 424; oyların % 52’sini alan muhalefet partileri ise toplam 186 milletvekili çıkarmışlardır.) b) Mutlak çoğunluk: Bu sistemde, kullanılan oyların yarıdan fazlasını alan aday veya aday listesi seçimi kazanmış olur. Mesela, kullanılan oyların toplamı: 42.000 olsun. Kazanabilmek için 21.001 oy almak gerekir. Mutlak çoğunluğu almak çok zordur. Bazı ülkelerde birinci seçimde uygulanır. Kazanan olmazsa ikinci seçim yapılır.
c) Belli yüzde çoğunluğu sistemi: Buna n çoğunluk da denir. Kazanabilmek için aday veya aday listesinin; kullanılan oyların belli bir yüzdesinin çoğunluğunu alması gerekir. Mesela, oyların % 40’ının, % 50’sinin, % 80’inin alınması halinde kazanılmış olacağı gibi.
2. Nisbi temsil sistemi: Seçmenlerin düşüncelerine daha uygun temsil edilmelerini sağlar. Değişik fikir ve siyasi görüşler parlamentoya girer. Azınlıkların veya bazı düşünce taraftarlarının, meclislerde temsili ancak bu sistemle mümkün olur. Bu sistemle ülkedeki parti sayıları çoğalır. Ancak çoğunluk sağlamak zor olduğundan; kuvvetli ve tek partiye dayanan hükümetler kurulması da güçleşir. Seçilenler genellikle tabandan ve seçmenden uzaklaşır. Hükümet buhranlarına ve istikrarsız iktidarlara çok rastlanır. Devlet idaresi ve bürokrasi, koalisyon hükümetleri ve iktidarların parçalanmasından çok zarar görür. Türkiye bilhassa 1973-1980 devrinde bu sıkıntıları yaşamıştır.
Seçim birimi: O ülkede veya bölgede ortalama kaç geçerli oya bir milletvekili düştüğünü gösteren rakamdır. Mesela, seçim birimi: 30.000 oy olsun. O ildeki 3 partidan a partisi: 150.000, B partisi: 90.000, C partisi: 30.000 ve D partisi: 20.000 oy alsın. Bu durumda (A= 5), (B= 3) ve (C= 1) milletvekili çıkaracak (D) partisi ise milletvekili çıkaramayacaktır. Buna "Barajlı D’hont" nisbi temsil sistemi denir. Türkiye’de 1961’den sonra en çok uygulanan sistem budur. Ancak 1965’te "Milli bakiye sistemi" adı verilen ve alınan oy sayısının, parlamentoda tam orantılı şekilde temsilini sağlayan, bir seçim sistemi tatbik edilmiştir. Buna göre milli çerçeveli, ülke çapında yapılan bir genel seçimde; her parti tek bir milli aday listesi sunar. Sandalyeler de, milli seçim birimine göre dağıtılır. Boş sandalyeler ise, en fazla oy artığı bulunan listelere ilave edilir.
Kaynak:
Kod:
http://secim.nedir.com/#ixzz3RvZh7YWY